İsfahan (Melikşah) Gözlemevi’nin Mekanik Bilimcisi: Ebû Hâtim Muzaffer B. İsmâîl El-İsfizârî

Basit Öğe Kaydı
dc.contributor.authorKaya, Seyfettin
dc.date.accessioned2024-12-24T19:16:57Z
dc.date.available2024-12-24T19:16:57Z
dc.date.issued2020
dc.departmentSiirt Üniversitesi
dc.description.abstractEbû Hâtim Muzaffer b. İsmâîl el-İsfizârî, Büyük Selçuklular Dönemi’nde (1040-1157) İsfahan (Melikşah) Gözlemevi’nde çalışan bilim insanlarından biridir. Büyük Selçuklu Devleti hükümdarı Sultan Melikşah Dönemine (1072-1092) Farisi Takvimi’ndeki bazı kusurları gidermek için Sultan Melikşah (1072-1092) ve ünlü veziri Nizamülmülk tarafından İsfahan (Melikşah) Gözlemevi’ne davet edilen bilim insanları arasında yer almıştır. Büyük Selçuklu Devleti’nin başkentinde kurulan rasathanede çalışmak üzere geldiği İsfahan’da Sultan Melikşah Döneminden (1072-1092) Selçuklu sarayında “Şerefülmülk” unvanı ile âlimleri, sanatçıları ve ilmi faaliyetleri destekleyen Muhammed b. Mansur adlı bir saray yetkilisi tarafından himaye edilmiştir. Ömer Hayyâm’ın çağdaşı; Abdurrahmân el-Hâzinî’nin hem çağdaşı hem de hocasıdır. Birçok alanda eser yazmasına rağmen, astronomi alanında herhangi bir eser kaleme almamıştır. Mevcut kaynaklarda ise kendisi hakkında çok fazla bilgi bulunmamaktadır. Bu nedenlerden dolayı İsfizârî’nin, İsfahan (Melikşah) Gözlemevi’nde yürütülen astronomi çalışmalarına hangi düzeyde katkı sağladığı konusunda kesin bir bilgiye ulaşmak pek mümkün görünmemektedir. Ancak matematik alanındaki başarıları ve mekanik alanındaki yaratıcığından dolayı İsfizârî’nin İsfahan (Melikşah) Gözlemevi’nde alet yapımı ve rasat ölçümleri konusunda yürütülen çalışmalara katkı sağlaması kuvvetle muhtemeldir. Ayrıca matematik, mekanik, meteoroloji ve ağırlık teknolojisi üzerine yazıları ve eserleri olan İsfizârî, Sultan Melikşah (1072-1092), Sultan Berkyaruk (1093-1104) ve Sultan Sencer (1118-1157) dönemlerinde Selçuklu sarayında çalışmış ve talihsiz bir olay neticesinde hayatını kaybetmiştir. İsfizârî’nin ölüm hikâyesi de gerçekten çok ilgi çekicidir. O arşiment terazisi üzerine çok çalışmış ve altın ile gümüş metallerinin gerçeği ile sahtesi arasındaki farkı ayırt edebilecek bir terazi icat etmiştir. Ancak “mutlu haznedar” ismiyle bilinen Sultanın haznedarı olan Sa’ada el-Hadım’ın, bu terazi sayesinde hazinedeki ihaneti ortaya çıkar endişesi ile bu teraziyi kırmıştır. Buna çok üzülen İsfizârî, hayatını kaybetmiştir.
dc.identifier.doi10.29228/TurkishStudies.40603
dc.identifier.endpage160
dc.identifier.issn2667-5552
dc.identifier.issue1
dc.identifier.startpage150
dc.identifier.trdizinid411146
dc.identifier.urihttps://doi.org/10.29228/TurkishStudies.40603
dc.identifier.urihttps://search.trdizin.gov.tr/tr/yayin/detay/411146
dc.identifier.urihttps://hdl.handle.net/20.500.12604/4691
dc.identifier.volume15
dc.indekslendigikaynakTR-Dizin
dc.language.isotr
dc.relation.ispartofTurkish Studies - Historical Analysis
dc.relation.publicationcategoryMakale - Ulusal Hakemli Dergi - Kurum Öğretim Elemanı
dc.rightsinfo:eu-repo/semantics/openAccess
dc.snmzKA_20241222
dc.subjectFizik
dc.subjectUygulamalı,Tarih,Astronomi ve Astrofizik,Mineraloji
dc.titleİsfahan (Melikşah) Gözlemevi’nin Mekanik Bilimcisi: Ebû Hâtim Muzaffer B. İsmâîl El-İsfizârî
dc.typeArticle

Dosyalar

Koleksiyon

TR-Dizin İndeksli Yayınlar Koleksiyonu