Edebî Zevk Siirt’li Halil Hulki Efendi ve “Muktetafu ‘l-ezhar fi Nazmi İzhari ‘l-Esrar” Adlı Eseri
[ X ]
Dosyalar
Tarih
2019-Kasım
Yazarlar
Dergi Başlığı
Dergi ISSN
Cilt Başlığı
Yayıncı
Siirt Birlik Gazetecilik ve Matbaacılık
Erişim Hakkı
info:eu-repo/semantics/openAccess
Özet
Kur’ân-ı Kerim-ı Kerim incelendiği zaman her topluma kendi içlerinden ve yine onların diliyle konuşan peygamberlerin gönderildikleri görülmektedir. Ayrıca o toplumda öne çıkan meziyet ve üstünlük esilelerine göre de gönderilen peygamberlere mucizeler verilmiştir. Mesela Hz. Musa’nın kavmi içerisinde sihir ve büyü yaygın olduğu için Hz. Musa’ya asâ mucizesi verilmiştir. Aynı şekilde diğer peygamberlerin hayatları tetkik edildiği zaman benzer pek çok örnekle karşılaşmak mümkündür. Hz. Muhammed’in peygamberlik vazifesiyle görevlendirildiği toplumun en belirgin özelliği ise üstün bir edebiyat ve şiir yeteneklerinin olmasıdır. Bu nedenle Arap toplumunun içinden çıkan Peygamberimize mucize olarak edebiyat ve belagat alanında eşsiz bir üstünlüğe sahip Kur’ân-ı Kerim-ı Kerim verilmiştir.
Dünyanın en fazla konuşulan dillerinden biri olan Arapça Sâmi dil ailesine mensuptur. Kur’ân-ı Kerim ve hadis başta olmak üzere İslâm dininin ana kaynakları da Arapça kaleme alınmıştır. Bu sebeple Arapça bütün Müslümanlara hitap etmektedir. Özellikle İslâmî kaynakların doğru okunup anlaşılabilmesi söz konusu dilin bütün incelikleriyle bilinmesiyle mümkün olabilir. Bu amaca ulaşabilme yolunda geçmişte sarf (morfoloji), nahiv (sentaks) ve belâgat alanında pek çok kıymetli eser telif edilmiştir.
Arapçanın kullanımı yedinci yüzyıla kadar Arap yarımadası ile sınırlıyken İslâmiyet’in yayılması, fetihler ve ticaret kervanlarıyla doğuda Afganistan, batıda Endülüs’e kadar uzanan havzada kültür ve medeniyet dili olarak pek çok milletin konuştuğu ortak dil haline gelmiştir. Ancak günümüzde Arapça, başta İngilizce olmak üzere batı dillerinin etkisiyle yerini Avrupa dillerine bıraksa da önemini hala korumaktadır.
Kur’ân-ı Kerim’ı doğru okuyup anlama amacı Arapça gramer kurallarının yedinci yüzyıl gibi erken bir dönemde şekillenerek olgunlaşmasına sebep olmuştur. Günümüze kadar da bu gelişme devam etmiştir.
Hz. Ali döneminde dil çalışmalarının temeli atılmış, Halil b. Ahmedle (ö.175/791) devam ederek öğrencisi Sîbeveyhi’nin (ö.177/793) el-Kitâb isimli eseriyle zirveye ulaşmıştır. Zaman içerisinde Kûfe ve Basra Ekolü gibi dil ekolleri oluşarak günümüze kadar birçok ilim yuvasında okunan ve okutulan eserler kaleme alınmıştır.
Türkler de diğer Müslüman milletler gibi bu alanda pek çok kıymetli eser vücuda getirerek ilim dünyasının istifadesine sunmuştur. Selçuklu Türklerinde Nizamiye medreseleri, Osmanlılar’da Sahn-ı Semân medreseleri başta olmak üzere eğitim kurumları tesis edilerek bu alanda güzide eser bırakmışlardır. Çalışmamızın konusunu bu eserlerden bir tanesini kaleme almış olan Halil Hulki Efendi ve Muktetafu’l-ezhâr fî nazmi Izhâri’l-esrâr adlı eseri oluşturmaktadır.
Açıklama
Anahtar Kelimeler
Kaynak
WoS Q Değeri
Scopus Q Değeri
Cilt
Sayı
Künye
ALTUNSU Abdülkadir, Osmanlı Şeyhülislamları, Ayyıldız Matbaası, Ankara, 1979.
ARITÜRK Ahmet-Fatih, Siirt’le İlgili Anekdotlar, Siirt, 2003.
ARPACIK M. Tekin, Tarihsel Arşiv Araştırması, Ankara, 2004. (Cumhur Kılıççıoğlu Mücadele Gazetesi Arşivinden).
ARSLAN Ahmet Turan, İmam Birgivî Hayatı Eserleri ve Arapça Tedrisatındaki Yeri, Seha Neşriyat, İstanbul, 1992.
ATALAY Ömer, Siirt Tarihi, Çeltüt Matbaası, İstanbul, 1946.
AYDIN Halil Hulki, Makâmetü’l-ehaveyn, s. 1. Süleymaniye Kütüphanesi, Millet Kütüphanesi, Ali Emiri Kitaplığı, No: 1148.
AYDIN Halil Hulki, Muziletu’l-ğavâmid fi fenni’l-ferâid, İbrahim Efendi Matbaası, İstanbul, 1311.
AYDIN Halil Hulki, Siraci fi nazm-i Îsâgûcî, İbrahim Efendi Matbaası, İstanbul, 1310.
AYDIN Halil Hulki, Şerhü kavâidi’l-iʻrâb, İbrahim Efendi Matbaası, Ankara, 1992.
AYYILDIZ Erol, “Makâme”, DİA, XXVII, İstanbul, 2000.
BARDAKOĞLU Ali, “Ferâiz”, DİA, XVII, İstanbul, 1995.
BAYHAN Taci, Özel Arşiv Araştırması.
BAYHAN Taci, Mücadele Gazetesi, Siirt 20.07.2009 sayısı.
el-CAMÎ Abdurrahmân, el-Fevâidu’d-diyâiyye, Salah Bilici Yayınları, İstanbul, t.y.
CÜRCANİ Seyyid Şerif, Taʻrîfât, çev. Arif Erkan, İstanbul 1997.
ÇAĞMAR M. Edip, “Siirt ve Çevresindeki Medreselerde Eğitim”, Uluslararası Siirt Sempozyumu Bildirileri, Siirt, 2006.
DEMİR Ramazan, Birgivi’nin İzhâru’l-Esrâr Adlı Erinde Âmil, Ma’mûl ve Amel Terimleri, Emin Yayınları, Bursa 2012.
el-ENSARÎ Abdullah b Yusuf, Muğni’l-lebib an kutub’il-eârib, thk. Ramazan el-Mübarek, Muhammed Ali Hamdullah, Mektebetü’s-Seyyidü’ş-Şüheda, t.y.
el-ĞALAYİNİ Mustafa, Câmiʻu’d-durûsi’l-‘arabiyye, el Mektebetü’l-Asriyye, Beyrut, 1993.
ER Rahmi, Bediu’z-zamân el-Hemedâni ve Makâmeleri, MEB. Yayınları, İstanbul, 1994.
FALAY Nihat, “Siirt’in 19. Yüzyıl Sonlarındaki Sosyo-Ekonomik Yapısı”, Uluslararası Siirt Sempozyumu Bildirileri, İzmir, 2007.
GÜR Nagihan, “Klâsik Metinlerin Nazar Duaları: Takrîzler ve Yenipazarlı Vâlî‟ye Yazılan Takrîzler Üzerine”. İstanbul Kültür Üniversitesi Yayınları, Kitap No: 16, İstanbul, 2012.
KARATAŞ Turan, Takrîz Edebiyatı, Hece Yayınları, Ankara, 2002.
KASABZÂDE İbrahim, Şerhu Izhâri’l-esrâr, vr.1b
KILIÇÇIOĞLU Cumhur, Her Yönüyle Siirt, Yücel Matbaası, Ankara, 1992.
KUŞADALI Ahmed Efendi, Yeni Avâmil Şerhi, Süleymâniye Kütüphânesi, Lâleli, nr. 3466, vr. 35a.
KUŞADALI Hamza b. Mustafa, Netâicü’l-efkâr ale’l-ızhâr, Salah Bilici Yayınları, İstanbul, t.y.
MEHMED Tâhir, Bursalı Osmanlı Müellifleri, Meral Yayınevi, I-III, 1997.
NACİ Muallim, Lügat-i Nâcî, haz. Ahmet Kartal, Türk Dil Kurumu Yayınları, İstanbul, 2009.
ÖZBALIKÇI Mehmet Reşit, Kur’ân Ve Hadisin Arap Gramerindeki Rolü, İstanbul, 2006.
PAKİŞ Ömer, “Doğu Medrese Geleneği ve Molla Halil es-Siirdî”, Uluslararası Siirt Sempozyumu Bildirileri, İzmir, 2007.
PALA İskender, Ansiklopedik Divan Sözlüğü, Kapı Yayınyarı, İstanbul, 2010.
SAMİ Şemseddin, Kâmûs-ı Türkî. Alfa Yayınları, İstanbul, 1998.
SARAÇ Yekta, Klasik Edebiyat Bilgisi, Belagat Bilimevi Yayınları, İstanbul, 2001.
SEÇKİN Bekir Sami, Başlangıçtan Günümüze Siirt Tarihi, İstanbul, 2005.
TAŞKÖPRÜLÜZÂDE, İsâmüddin Ahmed Efendi, Mevzûâtu’l-ʻulûm, İkdam Matbaası, Dâru’s-Saâde, 1313.
TEKER Yusuf, Hadis Usulü Edebiyatında Elfiyyeler ve Irakî’nin Elfiyyesi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, 2006.
TUNCEL Metin, Uluslararası Siirt Sempozyumu Bildirileri, İzmir, 2007.
TÜLÜCÜ Süleyman, Ünlü Bir İslam Alimi Birgivi ve İzhâru’l-Esrâr’ı, Osmanlı Yayınları, Ankara, 1999.
YALAR Mehmet, “Tatvan ve Çevresinde Tarihi Medrese Geleneği”, I. Uluslararası Dünden Bugüne Tatvan Ve Çevresi Sempozyumu Bildirileri, İstanbul, 2008.
YAŞAR Mehmet Ali, “19. Yüzyıln İkinci Yarısında Siirt”, Uluslararası Siirt Sempozyumu, İzmir, 2007.
YILDIZ Mehmet Zeydin, “19. Yüzyıldan Günümüze Siirt İlinin İdari ve DemografikYapısında Meydana Gelen Değişimler”, Uluslararası Siirt Sempozyumu Bildirileri, Birleşik Matbaa, İzmir, 2007.
YÜKSEL Emrullah, “Birgivi” DİA, VI, İstanbul, 1992.
