Harezmli Hafız Divanı'nın kavram sözlüğü
[ X ]
Tarih
2023
Yazarlar
Dergi Başlığı
Dergi ISSN
Cilt Başlığı
Yayıncı
Siirt Üniversitesi
Erişim Hakkı
info:eu-repo/semantics/openAccess
Özet
Sözlükler dil zenginliğini ve kültürel bağları göstermesi açıcından önemli bir yere sahiptir. Sözlük sınıflandırmalarında klasik düzenden farklı şekilde hazırlanan ve ilişkilendirilen başlıkların esas alındığı kavramsal sözlükler de mevcuttur. Bunlar; dönemin dili, kültürü, yaşayışı ve toplumla alakalı birçok unsurunu barındırması bakımından özel bir yere sahiptir. H?rezmli H?fız'ın bilinen tek eseri Divan'dır. Divan'ın kavramsal sözlük şeklinde hazırlanması döneme ışık tutabilmesi açısından faydalı görülmüştür. H?rezmli H?fız Divan'ı, hacimli ve zengin kelime sayısıyla 15. yüzyıl Çağatay Türkçesiyle alakalı kaynaklık edebilecek bir eserdir. Hakkında sınırlı sayıda çalışma bulunan dönemin aydınlatılması ve alanyazına katkıda bulunulması amacıyla Recep Toparlı'nın H?rezmli H?fız Divan'ı adlı çalışması baz alınmış ve bilgisayar ortamına aktarılmıştır. Hazırlanan dizin, isim ve isim soylu sözcükleri kapsayacak şekilde düzenlendikten sonra kelimelerin anlamları derlenerek tasnif edilmesi yoluna gidilmiştir. Yapılan ana başlık ve ilişkili alt başlık içeriklerine yerleştirilen kelimelerden kavramsal sözlük elde edilmiştir. Oluşturulan kavramsal sözlüğün otuz ana başlık ve gerekli görülen alt başlıklar ekseninde meydana getirilmesi eserin zenginliğini göstermiştir. En yoğun başlık insan ve insan ilişkilerine dayanan kısımları kapsayan bölümdür. Sevgiliye ve topluma dönük bir sanat anlayışı olan şairin kıyaslama ve ölçü belirten kelimeleri yoğun kullandığı anlaşılmıştır. Sevgili anlamına gelen çokça kelimenin kullanmış olması eserin belirgin özelliklerindendir. Ayrıca sözlükte dinî öğeler ve özel isimlerin sıklığı da göze çarpar. Yapılan çalışma H?rezmli H?fız'ın Divan'ını ele alan ilk kavramsal sözlük olma özelliği taşımaktadır. Çalışmamızın dönemin edebiyat, siyaset, gastronomi, yargı, tıp, botanik gibi birçok alanı hakkında verilerin ortaya koyulmasına aracılık edeceği ve diğer çalışmalara yön vereceği düşünülmektedir. Anahtar Kelimeler: H?rezmli H?fız, divan, kavramsal sözlük, Çağatay Türkçesi
Dictionaries have an important place in terms of showing language richness and cultural ties. There are also conceptual dictionaries based on the titles that are prepared and associated differently from the classical order in dictionary classifications. These; It has a special place in terms of containing many elements related to the language, culture, life and society of the period. The only known work of H?rezmli H?fız is Divan. The preparation of the Divan in the form of a conceptual dictionary has been found useful in terms of shedding light on the period. H?rezmli H?fız Divan is a work that can be a source for 15th century Chagatay Turkish with its voluminous and rich word count. In order to illuminate the period about which there are limited studies and to contribute to the literature, the study of Recep Toparlı's H?rezmli H?fız Divan was taken as a basis and transferred to the computer environment. After the index was arranged to include nouns and nouns, the meanings of the words were compiled and classified. A conceptual dictionary was obtained from the words placed in the main title and related sub-title contents. The creation of the conceptual dictionary on the axis of thirty main titles and necessary sub-titles showed the richness of the work. The most intense topic is the section that covers the parts based on human and human relations. It has been understood that the poet, who has a lover and social understanding of art, uses words that indicate comparison and measure intensively. The use of many words meaning beloved is one of the distinctive features of the work. In addition, the frequency of religious items and proper names in the dictionary is also striking. The study has the feature of being the first conceptual dictionary that deals with the Divan of H?rezmli H?fız. It is thought that our study will mediate the revealing of data on many fields of the period such as literature, politics, gastronomy, judiciary, medicine and botany and will guide other studies. Keywords: H?rezmli H?fız, divan, conceptual dictionary, Chagatay Turkish
Dictionaries have an important place in terms of showing language richness and cultural ties. There are also conceptual dictionaries based on the titles that are prepared and associated differently from the classical order in dictionary classifications. These; It has a special place in terms of containing many elements related to the language, culture, life and society of the period. The only known work of H?rezmli H?fız is Divan. The preparation of the Divan in the form of a conceptual dictionary has been found useful in terms of shedding light on the period. H?rezmli H?fız Divan is a work that can be a source for 15th century Chagatay Turkish with its voluminous and rich word count. In order to illuminate the period about which there are limited studies and to contribute to the literature, the study of Recep Toparlı's H?rezmli H?fız Divan was taken as a basis and transferred to the computer environment. After the index was arranged to include nouns and nouns, the meanings of the words were compiled and classified. A conceptual dictionary was obtained from the words placed in the main title and related sub-title contents. The creation of the conceptual dictionary on the axis of thirty main titles and necessary sub-titles showed the richness of the work. The most intense topic is the section that covers the parts based on human and human relations. It has been understood that the poet, who has a lover and social understanding of art, uses words that indicate comparison and measure intensively. The use of many words meaning beloved is one of the distinctive features of the work. In addition, the frequency of religious items and proper names in the dictionary is also striking. The study has the feature of being the first conceptual dictionary that deals with the Divan of H?rezmli H?fız. It is thought that our study will mediate the revealing of data on many fields of the period such as literature, politics, gastronomy, judiciary, medicine and botany and will guide other studies. Keywords: H?rezmli H?fız, divan, conceptual dictionary, Chagatay Turkish
Açıklama
Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı, Eski Türk Dili Bilim Dalı
Anahtar Kelimeler
Türk Dili ve Edebiyatı, Turkish Language and Literature
