BATLAMYUS’UN ASTRONOMİ ANLAYIŞINA İSLAM DÜNYASINDAN VE SELÇUKLULARDAN ELEŞTİRİLER VE DÜZELTMELER
[ X ]
Tarih
2019
Yazarlar
Dergi Başlığı
Dergi ISSN
Cilt Başlığı
Yayıncı
Erişim Hakkı
info:eu-repo/semantics/openAccess
Özet
İlkçağ’da doğu ve batı toplumlarında astronomi konusunda fikirler ilerisüren birçok bilim insanı yetişmiştir. Bu bilim insanlarından Batlamyus’unfikirleri gerçeğe yakın bulunarak yüzyıllarca tartışılmıştır. Batlamyus’un, ilerisürdüğü ve matematiksel öğelere dayanan astronomi anlayışı “Almagest” adlıeserinde dile getirilmişti. Ancak bu astronomi anlayışının birtakım eksiklikleri vekusurları bulunmaktaydı. Doğal olarak zaman ve bilim ilerledikçe bu eksikliklerve kusurlar eleştirilmeye ve düzeltilmeye çalışılacaktır.Ortaçağ İslam dünyasında Batlamyus astronomi anlayışı yüzyıllardırdevam eden geleneklere uyularak kabul edildi. Ancak İslam Rönesans’ınınyaşandığı Ortaçağ’da bu anlayıştaki eksiklikler ve kusurlara tepkiler gecikmedi.Bu tepkiler Endülüs’te, Mısır’da, Irak’ta, İran’da ve Anadolu’da kendini peş peşegöstermeye başlamıştır. Batlamyus astronomi anlayışındaki eksiklikler vekusurlar önce İbnü’l Heysem tarafından fark edilmiştir. Daha sonra bu eksikliklerve kusurlar Irak’ta Abbâsî bilim insanları ve Merâga’da faaliyet gösteren İlhanlıuleması tarafından dile getirilmiş ve bu kusurların giderilmesi için alternatifastronomi ve gezegen modelleri ileri sürülmüştür. Şüphesiz bu konuda İbnü’lHeysem kadar, Nasîrüddîn Tûsî, Kutbettîn Şirâzî, Mû’eyyed ed-dîn ‘Urdî veİbnü’l Şatîr gibi bilim insanlarının büyük emekleri geçmiş ve Kopernik’e gibenyol açılmıştır. Batlamyus astronomi anlayışındaki eksiklikleri ve kusurları eleştirmek vedüzeltmek amacıyla Selçuklu bilim insanları da zamanla devam eden tartışmalara dâhil olmuşlardır. Hem Büyük Selçuklular Dönemi’nde hem de TürkiyeSelçukluları Dönemi’nde bu konuda söz söyleyecek yetkin ve etkin birçok biliminsanı ortaya çıkmıştır. Bu konuda Harakî, Cemalüddin el-Mardinî, ÖmerHayyâm, Abdurrahman el-Hazînî, İbn el-Salâh, Hubeyş et-Tiflîsî ve KutbettînŞirâzî gibi bilim insanlarını öne çıkanlar arasında gösterilebilir. ÖzellikleKutbettîn Şirâzî’nin Merâga Matematik-Astronomi Okulu’unda edindiği bilgibirikimi ile Batlamyus astronomi anlayışına yaptığı eleştiriler ve düzeltmelerkayda değerdir.Ortaçağ Arap-İslam Dünyası ve Selçuklular Dönemi’nde Batlamyusastronomi anlayışındaki eksiklikleri ve kusurları eleştirme ve düzeltme çabalarıXV. yüzyılın sonu ve XVI. yüzyılda Avrupa’da güneş merkezli astronomianlayışına geçişe temel oluşturmuştur. Bu yönü ile bakıldığında Ortaçağ ArapİslamDünyası ve Selçuklular Dönemi’nde yürütülen astronomi alanındakibilimsel çalışmalar İlkçağ astronomi anlayışı ile Yeniçağ astronomi anlayışıarasında bir ara geçiş süreci, çok önemli bir basamak veya köprü vazifesiüstlendiği savunulabilir.
Açıklama
Anahtar Kelimeler
Astronomi ve Astrofizik
Kaynak
Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi
WoS Q Değeri
Scopus Q Değeri
Cilt
9
Sayı
Özel Sayı
