Arap Dilinde İsmin İkili Taksiminde Vâsıta Olgusu
[ X ]
Tarih
2021
Yazarlar
Dergi Başlığı
Dergi ISSN
Cilt Başlığı
Yayıncı
Erişim Hakkı
info:eu-repo/semantics/openAccess
Özet
Arapçada cümleleri oluşturan temel ögelerden birisi de isimlerdir. İsimler her ne kadar “mu‘reb-mebnî”, “ma‘rife-nekire”, “zâhir-zamir”, “munsarıf-gayr-ı munsarıf” gibi ikili taksimata tabi tutulmuşsa da bazı isimlerin bu türlerden hangisinin altına dâhil edileceği veya her iki taksimin kapsamına da girip girmediği hususları dilciler tarafından tartışma konusu olmuştur. Bu da “vâsıta” denilen ismin üçüncü bir konumunu gündeme getirmiştir. Bazı dilciler böyle bir isim türünü kabul etmese de ikili taksime dâhil edilemeyen isimler konusundaki farklı görüşler dilciler arasında gündemdeki yerini korumaktadır. Çalışmada, ikili taksime dâhil edilemedikleri için gramer eserlerinde ? ? ???? ??? ? ?? ??? ? ??? ?? ? ? ? ? ? ? ??? ?iki (?? hüküm arasında yer alan hüküm), ??????? ??? ???????) iki konum arasında üçüncü bir konuma) ve ???????) orta yerde duran) gibi kavramlarla dile getirilen isimler üzerinde durulmuş ve dilcilerin bunlar hakkındaki görüşlerine yer verilmiştir. Söz konusu eserlerde bu isimler daha çok “vâsıta” kavramıyla ifade edildikleri için çalışmanın başlığında bu kavram tercih edilmiştir. Çalışmanın amacı bu isimleri tanıtmanın yanında dilcilerin bu konudaki tartışmalarına dikkat çekmek ve bunları değerlendirip isabetli olan görüşü ortaya koymaya çalışmaktır. Bazı dilcilere göre yalın hâldeki isimler, müfred-ma‘rife ve nekra-i maksûde olan münâdâ isimler, mütekellim yâ’sına izâfe edilen isimler, belirli bir günün seherinin kastedildiği ? ? ?? ? kelimesi, zarf ve alem olan ?? ? ??? kelimesi, sonunda itbâ harekesi bulunan ve soru edatı olan ? ? ? ?’ den sonra gelip mahkî irâb alan alem isimler vâsıta konumunda olup ne mu?rab ne de mebnîdir. Bazıları ise söz konusu isimlerin mu?rab veya mebnî isimlerin kapsamına girdiğini, dolayısıyla ne mu?rab ne de mebnî olan isimlerin söz konusu olamayacağını vurgulamışlardır. Yine bazı dilciler, Arap dilindeki tüm isimler “ya ma‘rife veya nekiredir” şeklindeki ikili taksime dâhil olmayan bazı isimlerin varlığından söz etmişlerdir. Bu bağlamda “el” takısı ve tenvîn alamayan istifhâm edatları olan ,? ? ? ?? , ? ? ?? , ??? ? ? ? ? ve ??? ?gibi isimlerin ne ma‘rife ne de nekire olup vâsıta konumunda olduğu dile getirilmiştir. Ancak soru edatları?? , ? ? ?? , ??? ? ? ? ? , ? ? ? ve ??? ?gibi isimlerin nekire isimlerin kapsamına girdiğine dair görüşün daha isabetli görünmektedir. İsimlerin zâhir ve zamir olmak üzere iki kısma ayrılması, zamirlerin muttasıl ve munfasıl şeklinde ikili taksime tabi tutulması bakımından da vasıta olgusundan söz edilmiştir. Tercih edilen görüşe göre isimlerin “zâhir-zamir” şeklindeki ikili taksimi bağlamında, Arap dilinde vâsıta konumunda olup ne zâhir ne de zamir olan isimler bulunmamaktadır. Ancak “muttasıl-munfasıl” taksiminde bu olgudan söz edilebilmektedir. Özel isimlerin alem-i menkûl ve alem-i mürtecel olmak üzere iki kısma ayırılması ve isimlerin munsarıf ve gayr-ı munsarıf biçiminde iki kısma ayrılması hususlarında da vâsıta olgusu tartışılmıştır. Söz konusu iki taksimde de vâsıta olgusundan söz eden görüşün daha isabetli görünmektedir. Bu bağlamda isimler farklı itibarlarla ikili taksimlere konu edilirken bazı isimlerin her iki taksimin altına da girmediğine dair görüşün bir iddiadan ibaret olmadığı ortaya çıkmaktadır. Netice itibariyle isimler, “ya mu‘reb veya mebnîdir”, “ya ma‘rife veya nekiredir”, “ya zamir veya zâhirdir” şeklindeki ikili taksime dâhil olmayıp vâsıta konumunda olan isimlerden söz etmek zorlama bir yaklaşımdır. Ancak “zamirler ya muttasıl veya munfasıldır”, “alemler ya menkûl veya mürteceldir”, “mu‘reb isimler ya munsarıf veya gayr-ı munsarıftır” biçimindeki ikili taksimin kapsamına girmeyip vâsıta konumunda olan isimlerden söz etmek ihtimal dahilindedir.
Açıklama
Anahtar Kelimeler
Dil ve Dil Bilim
Kaynak
Amasya ilahiyat dergisi
WoS Q Değeri
Scopus Q Değeri
Cilt
0
Sayı
16
