Yazar "Can, Seyithan" seçeneğine göre listele

Listeleniyor 1 - 13 / 13
  • [ X ]
    Öğe
    ALLAH’A İMAN’IN PSİKO-SOSYAL TEMELLERİ(MASLOW’UN İHTİYAÇLAR HİYERARŞİSİ BAĞLAMINDA BİR DEĞERLENDİRME)
    (2020) Can, Seyithan
    İnsan fizyolojik, psikolojik ve duygusal yönleriyle parçalanamaz bir bütün-lüğe sahiptir. İnsan tarafından ortaya konan eylemlerin gerçek anlamda mükemmel olabilmesi için bu üç duygu etrafında hissettiği ihtiyaçların kar-şılanması ehemmiyet arz eder. Bu bağlamda insani bir eylem olan imanın da salt zihinsel bir aktive olmadığı, aynı zamanda fizyolojik, psikolojik ve duygusal yönleri de bulunan bir olgu olduğu gerçeği ortaya çıkmaktadır. İnsanın gerçek bir imana ulaşabilmesi için iman ettiği varlığın bu ihtiyaçla-rını gidermesi gerekir. Çünkü insanın sadece bir yönüne hitap eden olgular, insan benliğini ve karakterini inşa edemez. Bu makale, günümüzde salt zi-hinsel bir etkinlik ve kelime-i şehadet üzerinde odaklanan Allah’a imanın psiko-sosyal yönlerini, psikolojinin önemli isimlerinden biri olan Abraham Harold Maslow’un ihtiyaçlar piramidi bağlamında ortaya koymayıamaç-lamaktadır. İhtiyaçlar piramidinin en dikkat çekici özelliği, en üst seviyeye çıkılabilmesi için en alt ihtiyacın karşılanmasının zorunluluğudur. Allah’a iman açısından değerlendiğinde İslâm dininin, Maslow’un piramidindeki fizyolojik, psikolojik, duygusal ve sosyal ihtiyaçları gidererek gerçek bir ima-na ulaştırmayı hedeflediği görülmektedir.
  • [ X ]
    Öğe
    An Analysis of the Approaches to the Modality of Marifatullah in the Context of Human Psychological, Genetic and Neurobiological Nature
    (Cumhuriyet Univ, Fac Theology, 2023) Can, Seyithan
    Discussions on the concept of Marifatullah as the foundation of belief hold a significant place in theology. There are different opinions among schools of theology regarding whether those who do not receive divine messages must know God. The majority of scholars belonging to the Mu'tazila and Maturidi schools, including Imam Maturidi, state that human beings must know God. Although al-AshMODIFIER LETTER LEFT HALF RINGari accepts that the most prominent obligatory duties are the methods of reasoning that lead to marifatullah, he states that responsibility in this matter is formed by transmission. However, we can say that whether the human mind is sufficient to reach the knowledge of God, the method of reasoning has reached a different dimension today from the sciences of psychology, genetics, and neurobiology. This study explored whether individuals can achieve marifatullah from a holistic perspective. Whether human beings can be held responsible for this issue has been evaluated through the sciences of psychology, genetics, and neurobiology, and the opinions of schools of theology on this issue have been criticized. When we think in terms of Marifatullah, we can say that man's psychological sense of obligation to adapt to society leaves him intellectually under the influence of society. In terms of genetic determinism, human personality, behavior, and intellectual adventure are completely determined by genes. Therefore, it is impossible for men to reach marifatullah in the context of their mental abilities. From an epigenetic perspective, we see that human thought structure, behavior, and personality are formed as a result of interactions with the environment. Serious hesitation arises in this idea in terms of intellect being a source of responsibility. Humans are genetically influenced by the environment and society, and they have a suitable nature for this, revealing that their genetic structure is open to environmental influences. In terms of brain plasticity, factors such as the society, environment, and family in which people live can change their brains and enable them to live accordingly. Although life adventures appear to be within the framework of social harmony, there must also be intellectual and religious harmony within social harmony. This reinforces the idea that individuals tend to align more with the thoughts and beliefs instilled by culture given the adaptable nature of the human brain influenced by cultural factors. When the views of the schools of theology are considered considering these evaluations, it becomes clear that the Mu'tazilites and Maturidis' belief that the source of the wujub of marifatullah is intellect is at a point that needs to be reconsidered in terms of human biology and psychology. Although the Asharites emphasize human beings attaining knowledge of God through intellect, their focus on prophethood indicates that a revelation offer appears more accurate concerning human nature in the context of Marifatullah.
  • [ X ]
    Öğe
    CRITIQUE OF TRANSHUMANISM'S CONCEPT OF HUMANS FROM THE PERSPECTIVE OF ISLAMIC THOUGHT
    (Bursa Ilahiyat Vakfi, 2023) Can, Seyithan
    Transhumanism is defined as a human movement that believes in and attempts to implement ideas and practices aimed at developing and empowering the biological, psychological, and cognitive abilities of humans and helping them become superior to their current biological state through modern science and technological tools. Considering its promises and goals for humans and humanity, this science-and technology-based understanding is also recognized as a sociocultural and ideological movement. Given the effectiveness of areas such as virtual reality, genetic intervention, and artificial intelligence, it is clear that the promises of transhumanism are not so utopian. It is essential to subject the ontological approaches of transhumanism, which consider humans and the universe, to a theological interpretation based on current facts and arguments rather than philosophical and theoretical interpretations. Transhumanism clearly emphasizes that humans are incomplete beings and need to be developed. In this context, it emphasizes the understanding that humans can be empowered to their maximum potential through technology and science. It sets the goal of achieving the transhuman stage initially and then the posthuman stage, which represents the empowered state of humans at their maximum cognitive, emotional, and psychological levels. Although this movement, considered a continuation of humanism, develops humans physically, cognitively, and emotionally, it also treats humans as objects in achieving these goals. In our study, we specifically focus on transhumanism's conception of humans and attempt to criticize this conception within the framework of the Islamic understanding of human beings. We first explain the concepts of transhuman and posthuman to understand transhumanists' conception of humans. Transhumanists, who consider the transhuman an intermediate form and an incomplete being that needs to be developed in many aspects, claim that humans will reach maximum competence in the process of posthumanization and that this will be achieved through science and technology. This understanding, which sees humans as a product of evolution, contrasts with the Islamic belief that humans are created by God. Although evolution has historically been positioned as an ideology against religion, we attempt to demonstrate that it can be approached in a way that is compatible with God's creation and that modern scientific data do not consider evolution impossible. When examined from the perspective of human nature, especially in general Islamic thought, the understanding of the human soul and body is incompatible with the transhumanist understanding of humans. This is because transhumanists reject the concept of the soul, which is considered an essence of the human being in Islamic thought. In contrast, transhumanists completely attribute the phenomenon that Islamic theology accepts as the soul to the biological structure of humans. Thus, they propose a different approach by emphasizing body-mind functionalism against soul-body duality. Because their claim is scientific, it has been proposed within the scope of modern science that the concept of the soul in Islamic thought can be understood as the energy that gives life to human beings or as human beings' state of consciousness. Another topic addressed in this study is the transhumanist approach that views humans as inherently deficient. This perspective contradicts the Islamic conception of a perfect human. This is because in Islam, it is believed that human beings were created as Dhsan taqwDm (the most beautiful form) and can express perfection in every aspect. Regarding this point, we find that the fundamental problem is the expression of perfection in Islamic thought concerning the human body. It is clear that people can be born with disabilities and that they do not have physical perfection due to illness, old age, or other factors. Therefore, we suggest that the perfect aspect of humans should be positioned on the basis of their ability to think, use their mind in every way, and be conscious rather than referring to physical perfection since it is clear that humans can be born with disabilities.
  • [ X ]
    Öğe
    ‘Emir bi’l-Ma‘r?f Nehiy ani’l-Münker’ İlkesinin Günümüz Dini Söylemin İnşasında İşlevsel Yönü'
    (2020) Can, Seyithan
    Din belli bir inanç sistemi etrafında insan hayatını şekillendiren olgular bütünüdür. Bütün dinler gibiİslam da inananlarına hayatlarını yönlendirecek bir yaşam tarzı oluşturma gayesi gütmektedir. Buyaşam tarzı mü’minin hem mü’min ile hem de mü’min olmayanla ve çevresiyle ilişkisinin tamamınıkapsamaktadır. Ancak insan her ne kadar çevreyle etkileşim içerisinde olsa da onun diğer insanlarlailişkisi, hem bireysel hem de toplumsal açıdan öncelikli bir öneme haizdir. İslam dini de bu noktadainananların ötekiyle ilişkisini belirlemek için belli prensipler ortaya koymuştur. Bu prensiplerin enönemlilerinden biri “emir bi’l-ma‘r?f nehiy ani’l-münker”dir.“Emir” kavramı her ne kadar “istemek veya emretmek” anlamıyla kabul görmüş olsa da kavramınbirinci anlamı, iş veya olaydır. Dolayısıyla tam bir şekilde “emir” kavramını ifade etmek için her ikianlamın da bir arada düşünülmesi gereklidir. Bu bağlamda “emir” kavramı, kişinin söylediği, davetettiği ve savunduğu iyi olan her şey için de davranışlar sergilemesidir. İlke de geçen “ma‘r?f” kavramı,genel anlamı itibariyle aklın ve şeriatın iyi bulduğu her şeydir. “Nehiy” kavramı da “emr”in zıddı olarak kullanılmıştır. Bu anlamda kişinin kötü bir işten uzak durması, araç, gereç ve imkânlarını da kullanarak uzak tutmasıdır. “Münker” kavramı da anlam itibariyle ma‘r?fun zıddı kabul edilmektedir.Bu bağlamıyla ele alındığında, aklın çirkin görüp kabul etmediği şey anlamına gelmektedir.Bu kavramların Kur’ân-ı Kerîm’de lügat anlamlarına yakın bir manada kullanıldıkları görülmektedir.Öyle ki “ma‘r?f” kavramı, insanların sergilemiş oldukları birçok tutumun, davranışın, akıl tarafından kabul edilmesi veya reddedilmemesi şeklinde ifade edilmiş, toplumu yakından ilgilendiren infak, yardımlaşma gibi sosyo-ahlâkî ve insani pek çok hususu içerisinde barındırmıştır. “Münker” kavramında anlamsal bağlamı noktasında bir tahsisegidilmemiş ve “ma‘r?f”un zıddı olarak kabul edilmiştir. Dolayısıylazulüm ve adaletsizlik gibi toplumu ifsâd eden tüm davranışlar, “münker” olarak nitelenebilir.İlkenin Kur’ân-ı Kerim’de emir şeklinde gelmesi, uygulanmasının farz olduğu düşüncesine yol açmıştır. Bazı âlimler bu farzın, farz-ı ayn olduğunu düşünürken diğerleri farz-ı kifâye şeklinde anlamışlardır. Bu iki farz arasındaki farklılık ise farz-ı ayn’da sorumluluğun mü’minlerin tamamına yönelik ikenfarz-ı kifâye de ise belli bir grubun sorumluluğuna verilmesidir.İlkenin farziyeti noktasında mezhepler arasında bir ittifak söz konusu olsa da uygulanması noktasında farklı yaklaşımlar sergilenmiştir. Çünkü İslam âleminde ilk dönemde ortaya çıkan sosyo-politikkaos, beraberinde bir meşruiyet problemini de ortaya çıkarmıştır. Dolayısıyla her mezhep kendi düşüncesinin doğruluğunu nassa dayandırma adına “emir bi’l-ma‘r?f nehiy ani’l-münker” ilkesine dayanmıştır. Bu bakımdan ilke tarihsel süreçte birçok siyasi, ideolojik amaca istinaden araç olarak kullanılmıştır.Tarihsel süreçte bu ilkenin siyasi, ideolojik ve mezhebi önkabuller bağlamında farklı anlamlar kazandığı da anlaşılır. Hâricîler, “emir bi’l-ma‘r?f nehiy ani’l-münker” ilkesini başta imam olmak üzere,tüm Müslümanların vazgeçilmez bir vazifesi olarak kabul etmişlerdir. Onların ilkeyi uygulama yöntemi, savaşma üzerinde şekillenmiş böylece ilke onlar açısından şiddetin meşruiyet zeminini oluşturmuştur. “Emir bi'l-ma‘r?f nehiy ani'l-münker” ilkesi, ilk kelâm ekollerinden biri olan Mu’tezile’ninbeş temel prensibinden biridir. İlk etapta Mu’tezile her ne kadar bu ilkeyi ahlâkî açıdan ele alsa daİslâm toplumunda ortaya çıkan sosyo-siyasi karışıklıklar, ilkenin ideolojik ve siyasi yönüyle kullanılmasına zemin hazırlamıştır.Hâricîler’in isti’râz zihniyeti ve Mu’tezile’nin mihne hareketinin bir sonucu olarak, Ehl-i sünnet âlimleri, “emir bi’l-ma‘r?f ve nehiy ani’l-münker” ilkesini, pasif bir muhalefet şeklinde eylemsel bir durum olmaktan çok kalbî bir durum olduğu görüşünü benimsemişlerdir.Toplumun birlik ve beraberliğinin sağlanması açısından önemli amaçlar edinen bu ilke, zamanla İslam toplumunda hedeflenen gaye açısından işlevselliğini kaybetmiştir. Günümüzde İslam’ın evrensellik iddiasını devam ettirebilmesi için bu prensibin günümüz insanının hayatına dokunan bir yapıyla ele alınmasını gerekli kılmaktadır. Bu hususta özellikle, kişiye özgü faktörler ve bireysel farklılıklar göz önünde bulundurulmalıdır. Çünkü insanların davranışlarının ortaya çıkmasında birçok faktör bulunmaktadır. Bunlardan biri de psikolojik faktörlerdir. Bu bakımdan insan davranışları ile ilgiligözlem yapıp ve hüküm verirken onların kendilerine has olan psikolojik yapılarının da göz önündebulundurulması gerekir. İlkenin uygulanması noktasında dikkat edilmesi gereken önemli hususlardan biri de karşılıklı saygıdır.
  • [ X ]
    Öğe
    Hüsün -Kubuh Tartışmaları Bağlamında Tanrı’nın Mutlak İyiliğinin Kötülüğün Ontolojik Mâhiyeti ile İlişkisi
    (2021) Can, Seyithan
    Kötülük probleminde üzerinde durulan önemli argümanların başında mutlak iyi Tanrı tasavvurunun, kötülüğün varlığı ile bağdaşmayacağı hususudur. Bu çalışmada günümüzde hala etkinliğini ve güncelliğini koruyan kötülük probleminde ortaya konulan mutlak iyi Tanrı tasavvurunun, kötülüğün ontolojik mâhiyeti ile ilişkisi irdelenmektedir. Çalışmada kötülüğün ontolojik olarak mutlak iyi Tanrı kavramıyla uyuşmadığı ön kabulünden hareket edilmiştir. Her ne kadar kötülük problemine karşı üretilen cevaplar, genel olarak kötülüğün fiilen var olduğu gerçeği üzerinde kurgulansa da mutlak iyi olan Tanrı’nın kötülüğü de yarattığı ön kabulü, kötülüğün engellemesi gerektiği düşüncesinden daha öncelikli konumdadır. Bu bağlamda kötülüğün mutlak iyi bir Tanrı tarafından yaratılıp yaratılmadığı problemi kelâm ekollerinin hüsün- kubuh konusunda ortaya koydukları yaklaşımlar çerçevesinde ele alınmıştır. Kelâm ekollerinin görüşleri kapsamında değerlendirildiğinde ilk dönem Mu’tezile âlimleri ile Mâtürîdîler’in insan fiillerindeki kötülüğün ontolojik varlığını kabul eden anlayışlarının, mutlak iyi Tanrı tasavvuru ile bağdaşmayacağı kanaatine ulaşılmıştır. Son dönem Mu’tezile âlimlerinin vücûh nazariyesi ile Eş’arîler’in kötülüğün zâtî olarak varlığının olmadığına dair yaklaşımlarının, kötülük probleminde ele alınan mutlak iyi Tanrı tasavvuru açısından uygun cevaplar olarak kabul edilebileceği söylenebilir.
  • [ X ]
    Öğe
    İlâhî Sıfatlar Probleminin Ortaya Çıkışında Çok Kültürlü Ortamın Etkisi
    (2020) Can, Seyithan
    İslâm düşünce tarihinde de sıfatlar,üzerinde en çok tartışılan konularınbaşında yer almaktadır. Hatta bu konu,mezhepler arasında tekfire götürenboyutlarıyla ele alınmıştır. Ancaktarihsel sürece bakıldığında, İslâmâleminde tartışma konusu olan sıfatlarınsosyo-kültürel konjonktür gereği tevhididüşünceyi savunma amacıyla ortayaçıktığı görülmektedir. Tevhidi savunmagayesi güden sıfat anlayışının,mezhepler tarafından sistematik bir halegetirilmesi, tarihsel süreçte ortaya çıkansıfat telakkisinin tek genelgeçer anlayışolduğu algısını da beraberindegetirmiştir. Dolayısıyla tarihsel süreçtetenzih ve mutlaklık üzerinde şekillenenAllah tasavvuru, günümüz insanınıntam anlamıyla içselleştirebildiği birtasavvur olamamıştır. Bunun sebebi,tenzih ve mutlaklık üzerinde şekillenensavunmacı söylemin, farklı kültür vemedeniyetlerle etkileşimin bir sonucuolarak ortaya çıkmasıdır.Bu çalışma, ilahi sıfatlar kapsamındatartışılan konuların, İslâm’ın hangidinler veya inançlarla etkileşimineticesinde ortaya çıktığını belirlemeyiamaçlamaktadır. Özellikle İslâmâleminde mezhebî ayrılıklara sebebiyetveren Allah’ın kelâmının yaratılmışlığı,tenzih ve ta’tîl anlayışları, Hıristiyanlıklaetkileşimin bir sonucudur. Antropomorfizm, teşbih, tecsimtartışmalarının Yahudilikle; her yönüylemutlak Tanrı anlayışının ise düalistinançlarla etkileşimin bir neticesiolduğunu söyleyebiliriz.
  • [ X ]
    Öğe
    Kelâm Ekollerinin İnsan Kudretinin Mahalli Tartışmalarına Anatomik ve Fizyolojik Bir Analiz
    (2021) Can, Seyithan
    Kudret konusu, İslâm kelâmında kader tartışmalarının temelini oluşturan insan fiilleri bağlamında ele alınmış ve tarihsel süreçte birçok yönüyle tartışılmıştır. Bu bağlamda kudretin mahalli de üzerinde durulan önemli konuların başında yer alır. Kudretin mahallinin olup olmadığı, varsa, neresi olduğu ile ilgili tartışmalarda Mu‘tezile, Eş‘arîlik ve Mâtürîdîlik ekolleri farklı görüşler ortaya koymuşlardır. Mu‘tezile âlimlerinin, kudretin mahalli olduğu ve bu mahallin beden olduğu hususunda ittifak ettikleri görülür. Ancak kudretin mahallinin bedendeki yeri ve cinsi konusunda farklı yaklaşımlar sergilerler. Bazı âlimler, organlarda bulunan kudretin aynı cins olduğunu savunurken bazıları da bu kudretin farklı cins olduğunu düşünmüşlerdir. Eş‘arîlik ve Mâtürîdîlik ekolleri ise kudretin mahallinin olmadığını kabul etmiş ve kudretin fiile etki edeceği esnada Allah tarafından yaratıldığını vurgular.Kelâm ekollerinin bu görüşleri günümüz anatomi biliminden elde edilen bulgular çerçevesinde ele alındığında; Mu‘tezile’nin kudretin mahallinin beden olduğu ve tek bir yerden organları etkileyerek fiili meydana getirdiği görüşünün günümüz bilimiyle paralellik arz ettiği görülür. Çünkü kelâm âlimlerinin kudret olarak tanımladıkları mâna, günümüz anatomi bilimi çerçevesinde ele alındığında, kasları harekete geçiren elektriksel aktivite (uyartı) olarak kabul edilmiştir. Bilimsel olarak hareketin meydana gelmesi için ilk önce beyinde oluşan ve motor sinirler aracılığıyla kaslara iletilen elektriksel aktivitenin olması gerekir. Şayet beyindeki elektriksel aktivite olmazsa insanın hareket sistemini oluşturan, kaslar ve enerji aktif olmayacak böylece hareket gerçekleşmeyecektir. Mu’tezile âlimlerinden bazılarının kudretin organlarda olduğuna yönelik düşüncelerinin de bilimsel bir karşılık bulmadığı söylenebilir. Kudretin aynı cins mi yoksa farklı cins mi olduğu konusunda yapılan tartışmalarda ise aynı cins olduğunu savunan âlimlerin görüşlerinin isabetli olduğu tespit edilmiştir. Çünkü kudret olarak kabul ettiğimiz elektriksel aktivite, beyindeki oluşum sürecinden sonra organlara yayılır. Dolayısıyla organları harekete geçiren kudretin aynı cins olduğu ortaya çıkmıştır. Ancak Mu’tezilî âlimlerin kudretin mahallinde sürekli bulunduğuna dair ortaya koymuş oldukları görüşün günümüz bilimsel verileriyle uyumluluk arz etmediği görülmüştür. Eş‘arîlik ve Mâtürîdîlik ekollerinin kudretin sürekli mahalli olmadığına dair ortaya koymuş oldukları görüşlerinin günümüzde beyin aktiviteleri üzerinde yapılan deneylerle uyumlu olduğu tespit edilmiştir. Çünkü insan edimi oluşacağı esnada bu edimi meydana getiren elektriksel aktivitenin fiilden önce ve insanın iradesi dışında beyinde ortaya çıktığı, yapılan bazı deneysel çalışmalarla belirlenmiştir. Eş‘arî ve Mâtürîdî tartışma âlimlerinin kudretin sürekli olarak bedende bulunmadığı ve her defasında Allah tarafından yaratıldığı görüşü elektriksel aktivite olarak tanımladığımız kudretin yaratılışı ile uyumluluk arz ettiği söylenebilir.
  • [ X ]
    Öğe
    MODERN ANATOMİNİN HAREKET KURAMI EKSENİNDE KLASİK KELÂMIN İNSAN FİİLLERİ ANLAYIŞINA UZLAŞIMCI YAKLAŞIM
    (2020) Can, Seyithan
    İslâm düşüncesinde var olan kelâmî meselelere yeni yaklaşımların geliştirilebilmesi için varlık alanını açıklamahususunda bilim adamları tarafından yürütülen nazarî tartışmalarda bilimin verilerini dikkate almak gerekir.Öyle ki İslâm dininin esaslarını temellendirip savunma vazifesini üstelenen kelâm âlimleri hem varlığı hem deAllah’ın âyetlerini anlamada bilimle iç içe bir teoloji oluşturmuşlardır. Günümüze baktığımızda bilimingeçtiğimiz yüzyılda gerçekleştirdiği keşif ve kuramlarla geçmişe göre ciddi bir ilerleme katettiğini görüyoruz.Her bilim, kendi problem alanında kalmak, kendi yöntemini ve kimliğini korumak kaydıyla, diğer disiplinlerinyöntemlerinden ve verilerinden yararlanma imkânına sahiptir. Kelâm ilmi açısından bakıldığında, onun dakendi problem alanında kalarak diğer disiplinlerin yöntem ve verilerinden yararlanmaya imkân tanıdığınısöyleyebiliriz.Modern bilim açısından bakıldığında hareket sistemi, canlıların hareket etmesini sağlayan yapılarbirliğidir. İskelet sisteminin yapıları olan kemikler ve eklemler, hareket sisteminin pasif elemanlarıdır. Kaslar isehareket sisteminin aktif elemanları olup kemik ve eklemlere etki ederek vücudun hareketini sağlar. Kas dokusukemiklere yapışarak vücuda şekil verirken aynı zamanda hareket işinin ortaya çıkmasını sağlar. Hareketisağlayan en önemli sistemlerden biri de sinir sistemidir. Çünkü bir insanda hareketin olması için kaslarınkasılması, kasların kasılması için de kasların uyartı alması gerekmektedir. İşte bu kasılmanın meydana gelmesinisağlayan sistem sinir sistemidir. İnsan vücudunda kasılmanın gerçekleşebilmesi için enerji de gerekir. Kaslarenerjilerini ilk olarak kas hücrelerinde hazır bulunan ATP molekülünden sağlayarak hareket için enerjioluşturur.Klasik kelâm âlimlerinin hareket teorilerine bakıldığında insan fiillerinin meydana gelmesini kudret kavramıüzerinden şekillendirdikleri görülmektedir. Âlimler, kudreti yapısı itibariyle mâna ve bedensel sağlamlık diyeayırırken, mâhiyeti itibariyle araz nitelemesini yapmışlardır. Bu bağlamda kelâmcıların insan fiillerinin oluşumuiçin zorunlu olarak kabul ettikleri kudretin günümüz bilimindeki karşılığının hareket sistemi olduğunusöyleyebiliriz. Âlimlerin insan fiilinin meydana gelmesi için kudretin bir yapısı olarak kabul ettikleri mana,günümüz biliminin hareket sistemi çerçevesinde ele alındığında, kasları harekete geçiren elektriksel aktiviteolarak kabul edilebilir. Kelâm âlimlerinin kudret tanımlarında fiziksel yetkinliğe de vurgu yaptıklarıgörülmektedir. Bu noktada Eş’ariler uzuvların selameti, Mu’tezile, organların bulunması ve onların afetlerdenuzak olması, Mâturîdîler de vasıtaların sağlıklı olması şeklinde bir tanım sergilemişlerdir. Bu kavramlarla kelâmâlimleri, insanın hareketi yapabilmesi için bedeni yeterliliğe de sahip olmasını kastetmişlerdir. Bilimsel olarakhareket sisteminde biyolojik ve fiziksel yeterlilik olarak kabul edilen yapılar, iskelet sistemi, kaslar ve sinirsistemidir. Dolayısıyla kelâm âlimlerinin kudret tanımında vurguladıkları fiziki donanımın sağlamlığının,bilimsel açıdan iskelet sistemi, kaslar ve sinir sistemine tekabül ettiğini söyleyebiliriz. Kelâm âlimlerinin kudretkonusunda tartıştıkları konulardan biri de kudretin arazlığı meselesidir. Onların, kudreti araz nitelemelerininnedeni, onun geçiciliğine vurgu yapmak ve bunun Allah tarafından yaratıldığını ortaya koymaktır. Öyle kimodern bilime bakıldığında insan uzuvlarının hareket etmesi için beyinde elektriksel aktivitenin oluşmasıgerekmektedir. Bu elektriksel aktivitenin meydana gelmesi de insandan bağımsızdır. Elektriksel aktivitenininsandan bağımsız bir şekilde meydana gelmesi, kelâm âlimlerinin araz nitelemesine uyduğunu göstermektedir.Netice itibariyle kelâm âlimlerinin insan hareketi için oluşturdukları kudret teorisinin günümüz bilimininortaya koyduğu hareket sisteminde bir karşılığının olduğunu söyleyebiliriz.
  • [ X ]
    Öğe
    NÖROTEOLOJİİK AÇIDAN KESB NAZARİYESİ (BENJAMİN LİBET DENEYİ ÇERÇEVESİNDE)
    (2019) Can, Seyithan; Kılıç, Sabahaddin
    Din-bilim ilişkisi tarihsel süreçte olduğu gibi günümüzde de tartışılmaya devam etmektedir. HristiyanAvrupa’sında ortaya çıkan tartışmaların İslam dünyasını da etkilediği bir vakıadır. İslam kelamcıları,İslam dini ile bilim arasında bir çatışmanın olmadığı genel kabulüyle hareket ederler. Özellikle bunoktada kelamın vesâil alanı, metafiziğin desteklendiği alan olarak kabul görmektedir. Moderndönemde vesâil alanında önemli bilimsel çalışmaların olduğu görülmektedir. Bunlardan biri deNöroteolojidir. Nöroteoloji, davranışı nöral (sinirsel) temelde inceleyip açıklamaya çalışan bilim dalıdır.Bu noktada özellikle dindarlığın nörolojik temelleri ve evrimsel işlevi hakkında önemli bilgilersunmaktadır.Bu çalışmada kelamın en önemli tartışma konularından biri olan kesb nazariyesi, Nöroteolojik açıdanBenjamin Libet deneyiyle değerlendirilmektedir. Deney sonuçları yayınlandığında o güne kadar felsefeve bilim dünyasında tartışılagelen insanın irade özgürlüğü meselesine yeni bir tartışma zeminihazırlamıştır. Kelam ilminde de Eş’ârî’nin kesb anlayışının insanın irade özgürlüğü açısından cidditartışmalara sebebiyet verdiği bilinmektedir. Bu bağlamda Eş’ârî’nin kesb anlayışının Benjamin Libetdeneyine uygun veriler içermesi, dikkat çeken bir husus olarak göze çarpmaktadır. Bu bağlamdaçalışmanın en önemli amaçlarından biri de fizik-metafizik ilişkisi bağlamında bilimsel verilerle birteoloji kurma imkânını tartışmaya açmaktır.
  • [ X ]
    Öğe
    THE CONCERN AND POSSIBILITY OF ALLAH'S POWER RELATED TO HUMAN ACTIONS (A STUDY WITHIN THE FRAMEWORK OF THE EVIL PROBLEM)
    (Hitit Univ, 2019) Can, Seyithan
    That the power attributed to God in the theologies which have faith in Him is defined as the authority has resulted in an idea that this area of power is infinite. This thought, which is dealt with from the point of view of God's absoluteness, has made the problem of evil, which is the most basic argument of atheists, an inconvenient issue before the theists in terms of functionality of God's power attribute. All people who have faith in God would adopt such a perception that God has absolute attributes in every aspect. So He is omnipotent. The question Then, why doesn't He intervene with the evil? becomes a fundamental problem for both believers and non-believers. Within the framework of the evil problem, this study seeks answers to the discussion of Allah's intervention to the Human acts within the scope of early kalam scholars' thoughts like Mu'tazila, Ashari and Maturidi. Examining the reflection of the absolute power to the universe in the context of the evil problem, it is seen that it acts in the perspective of absolute good God in Mu'tazila's theory of Aslah. At this point, it appears that the Ash'ari do not develop an absolute good God imagination, and they shaped God's relationship with the universe only by His absolute power. Although the Maturidis limit the power of Allah according to the will and desire of human beings within the framework of wise and dependent intervention approach, we can say that they are in a closer line to the Asharis in creating everything.
  • [ X ]
    Öğe
    The Nature of Imitation in Faith in terms of Mirror Neurons and Social Learning Theories
    (Sakarya Univ, 2024) Can, Seyithan
    This study confidently evaluates views on taqlid al-faith in classical theological literature, asserting that they can be assessed in light of neurobiology and modern learning theories. It is evident that a considerable number of believers base their understanding of faith in taqlid (mimicry). However, whether most people meet the criteria for achieving Tahqiq faith (research-based) remains uncertain. The criteria for achieving internalized faith are well-established and can be met with proper guidance and effort. This assertion is based on the perspectives of Muslim theologians on faith, which highlights the differences between taqlid and internalized faith. Taqlid faith is not based on reason. However, critical faith is based on reasoning and logical deductions, leading to the conclusion that Allah is the absolute creator of everything. It is important to note that while arguments based on reasoning and deduction alone may be insufficient to establish the existence of the divine in matters of faith, theological scholars assert that they are still a valuable tool in understanding and interpreting religious beliefs. Theological schools should reconsider their justification of the method of reasoning employed regarding the subject of internalized faith. Faith is not solely a cognitive process but also encompasses behavioral and emotional dimensions. This framework asserts that theological approaches that reduce faith in a cognitive process must be evaluated in the light of modern science's mirror neurons and learning theories. Mirror neurons, discovered by a group of scientists from the University of Parma, Italy, led by Giacomo Rizzolatti, are a crucial biological mechanism that significantly influences the way people relate to each other, empathy, and learning processes. The text clearly and confidently explains how mirror neurons in the brain respond to various experiential factors and how they affect cognitive function. It asserts that the theory of mirror neurons is grounded in human physiology and emphasizes that imitation involves both actional similarities and cognitive processes. The cognitive process in the theory of mirror neurons, whereby individuals believe in observing others, implies the use of reasoning. Additionally, the connection between imitation and social learning theories was examined, highlighting its crucial role in the development of genuine beliefs. Learning theories emphasize the interaction between individuals and their environment, highlighting the significance of social interactions such as modeling and imitation. Theological schools should reconsider their justification of the method of reasoning employed regarding the subject of the Tahqiqi (research-based) faith. Faith is not solely a cognitive process but also encompasses behavioral and emotional dimensions. This framework asserts that theological approaches that reduce faith in a cognitive process must be evaluated in the light of modern science's mirror neurons and learning theories. Mirror neurons, discovered by a group of scientists from the University of Parma, Italy, led by Giacomo Rizzolatti, are a crucial biological mechanism that significantly influences the way people relate to each other, empathy, and learning processes. The text clearly and confidently explains how mirror neurons in the brain respond to various experiential factors and how they affect cognitive function. It asserts that the theory of mirror neurons is grounded in human physiology and emphasizes that imitation involves both actional similarities and cognitive processes. The cognitive process in the theory of mirror neurons, whereby individuals believe in observing others, implies the use of reasoning. Additionally, the connection between imitation and social learning theories was examined, highlighting its crucial role in the development of genuine beliefs. Learning theories emphasize the interaction between individuals and their environment, highlighting the significance of social interactions such as modeling and imitation. Bandura, one of the main proponents of this theory, argues that people learn by observing the behavior of others around them. He also emphasizes that learning is not limited to imitating observed behaviors but that cognitive processes also play an important role. Therefore, he argues that the process of learning by imitation depends not only on external factors but also on the internal thought processes of the individual. This study discusses the effects of imitation on human behavior and its relationship with cognitive processes within the framework of social learning theory. It has been argued that the process of modelling the behavior of the person being imitated overlaps with the process of inference and deduction underlying social cognitive theories. In addition, the interplay between the cognitive, emotional, and behavioral dimensions of faith is emphasized, and it is stated that the Prophet taught faith using live models, symbolic models, and verbal instructions in the Prophet's message, and that these teachings were observed and imitated by the Companions. The article is unique in its field as it is a multidisciplinary study.
  • [ X ]
    Öğe
    The Relationship Between Kalam and Neurobiology in the Context of the Origins of Human Behavior and Their Mutual Interactions
    (Sirnak Univ, 2024) Can, Seyithan
    In Islamic theology, it is accepted as an ethical principle that holds the person responsible for the consequences of their behavior. However, there are different opinions among the schools of theology regarding whether it is an attribute of the act and the factor that makes the act preferable. While Mu'tazilite scholars argued that human beings have created, active, and free will, Ash'arites centered on the absolute will of God and said that humans will be passive. Although the Maturidis, like the Ash'aris, accept that God's will is involved in everything, they also state that humans will be active in the act. Scholars who argued that the will is an accident adopted the view that it is a faculty independent of the biological structure of the human being. However, modern science has revealed that the will is not independent of the biological structure of the human being, contrary to what theologians claim. Neurobiologists have stated that human behavior is largely caused by brain activity and that biological factors directly affect behavior. Hormones and genetic factors have been found to significantly affect human behavior. Empirical research has also revealed that human beings do not have a will independent of their physiological structure. In this context, examples of the neurobiological basis of human behavior are presented in our study, and a theological analysis is made of the deep debates on the nature of human behavior. Based on personality changes after frontal lobe damage, the relationship between neurobiology and willpower was established, and this relationship was elaborated with different examples. Brain tumors, nervous system disorders, and medications can lead to behavioral changes, and the biological basis of pedophilia, excessive sexual behavior, and aggressive attitudes has been discussed. Thus, it has been determined that the human will is a structure related to the brain and biological processes. Based on the information obtained, the theological perspective and neurobiology were compared, and it was determined that there was a difference between the theological view that human beings are always responsible for having a will and neurobiology. Despite the view that people's actions are generally conscious choices and that they are responsible for their consequences, biological factors that determine human behavior should not be ignored. It has been suggested that neuroscience can better explain human behavior, and that responsibility for action should be reconsidered theologically along with biological reasons. Finally, the distinction between theology and law was emphasized, and it was stated that each individual should be subject to a unique theological evaluation and that the social order should be implemented in a balanced manner of theology and law. It is concluded that discussions on the relationship between theology and neurobiology will help us understand the complexity of human behavior in more depth.
  • [ X ]
    Öğe
    Transhümanizmin Ölümsüzlük İddiasının Kelâm İlminin Varlık Anlayışı Çerçevesinde Kritiği
    (2022) Can, Seyithan
    Bilim ve teknolojinin gelişmesi ile birlikte 20. Yüzyıl’da insanlık dijital bir dönüşüm yaşamaya başlamıştır. Dijital dönüşüm ile birlikte insan ve insana dair her şeyde ciddi bir değişimin oluşmaya başladığı görülmektedir. İnsanın insanla, çevreyle ve Tanrıyla ilişkisinin de etkilendiği birçok noktada farklı akımların ortaya çıktığını söyleyebiliriz. Bu akımların başında, insan ve âleme dair ortaya koyduğu amaçlar itibariyle en kapsamlı ve iddialısının transhümanizm olduğu ifade edilebilir. Teknolojiyi insanın geleceği açısından temel referans kabul eden transhümanizm, aynı zamanda topluma yönelik söylemleri ile kültürel, sosyal ve ideolojik bir insan hareketi olarak kabul edilir. Teknolojinin insan ve insana dair her alanda kullanılmasıyla refahın arttırılması, insan yaşamının uzatılması, hastalıkların ortadan kaldırılması gibi iddialarla beraber ölümsüzlüğü de bir amaç olarak benimsemektedir. Teknoloji ile ölümsüzlüğü elde edebileceğini iddia eden transhümanistler, bunun iki şekilde gerçekleşebileceğini savunur. Biyolojik ölümsüzlük olarak kabul edilen ilk anlayışta, insanın yaşlanmasına ve ölmesine sebebiyet veren her türlü biyolojik etkenin ortadan kaldırılması ve iyileştirilmesi neticesinde ulaşılacağı iddia edilir. İkincisi ise dijital veya sanal ölümsüzlük şeklinde olup insan bilincinin biyolojik bedenden bilgisayar ara yüzlerine aktarılması ve sonrasında istenilen herhangi bir varlığa monte edilmesi neticesinde ortaya çıkmaktadır. İlahi dinlerin eskatolojik bahislerinin tamamlayıcı unsuru olan ölüme meydan okuma şeklinde kabul edilebilecek bu anlayışın ciddi bir şekilde irdelenmesi elzemdir. Bu çalışmada transhümanistlerin en önemli iddiası olarak kabul edilebilecek insanın bedensel-zihinsel ölümsüzlüğe erişebileceği iddiasının kelâm ilminin varlık anlayışı çerçevesinde kritiği yapılmıştır. Ölümsüz varlık anlayışının kelâm ilminin ebedî ve ezelî olarak nitelenen kadîm ve vâcib varlık anlayışı çerçevesinde ele alındığında, bunun imkânsız olduğu ortaya çıkmıştır. Transhümanistlerin ölümsüz olarak niteledikleri varlık, kelâm ilminde “sonradan yaratılan, var olması ve varlığını devam ettirebilmesi için başka bir varlığa ihtiyaç duyan”, anlamında kullanılan hâdis veya mümkün varlık kategorisinde değerlendirilebileceği söylenebilir. Transhümanistler, ölümsüz varlığın imkânını biyolojik iyileştirmeler veya dijital aktarım şeklinde ele aldıklarından, her iki varlık türünde de başkasına ihtiyacın olduğu görülmektedir. Dolayısıyla transhümanistlerin ölümsüzlük iddiasının yaşamın uzatılması şeklinde ele alınmasının daha makul olacağını söyleyebiliriz. Çünkü biyolojik veya dijital varlık olarak kabul ettikleri ölümsüz varlığın yaşamını devam ettirmesi birçok etken ile ilintilidir. Bu etkenler ortadan kalktığında varlığın da ortadan kalkması söz konusudur. Kelâm ilminde ölümsüz olarak kabul edilen varlığın, ölümsüzlük özelliği kendinden kaynaklı olup herhangi bir varlığa ihtiyaç duymamaktadır. Bu bağlamda ölümsüz varlık iddiasının yeniden gözden geçirilip yaşamın uzatılması şeklinde kabul edilmesi daha makul bir düşüncedir. Ölümsüzlük iddiasının yaşamın uzatılması şeklinde kabul edilmesi, kelâm ilmi açısından herhangi bir problem doğurmamaktadır. Hatta İslâm dini, insanın sağlıklı ve mutlu yaşayabilmesi için her türlü araç ve gerecin kullanılmasını da teşvik etmektedir.